KAZANANI OLMAYAN KAYIPLAR!

Akan bir nehirden abdest alırken dahi israf etmeyi men eden bir Peygamberin ümmeti olarak, hepimiz büyüklerimizden ‘nimet israf edilmez günahtır’ sözünü mutlaka duymuşuzdur. Nimet ve imkânlar istifade etmek ve istifade ettirmek üzere bizlere verilmiştir.

İsraf; her türlü nimet ve imkânın sahip olana da, ihtiyacı olan başkalarına da fayda sağlamadan ziyan edilmesidir.

Yoksul ülkelerde gıda yetersizliği sebebiyle vahim boyutlarda açlık yaşanırken gıda israfı bireysel, toplumsal ve küresel ölçekte büyük bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), çeşitli ülkelerden üniversiteler, kurumlar, kuruluşlar ile araştırma şirketleri gıda israfı verilerinde (farklılıklar ve tutarsızlıklar olsa da), refah seviyesi yüksek toplumların müsrif hayat tarzına ayna tutuyor.

Sahra Altı Afrika ve Güney/Güneydoğu Asya'da kişi başına yılda sadece 6 ila 11 kg gıda israfı olurken, Avrupa ve Kuzey Amerika'da kişi başı gıda atığı ortalama 100 ila 300 kg arasında gerçekleşiyor.

ABD ve Avrupa ülkeleri tarafından çöpe atılan gıda miktarı dünya nüfusunun 2-3 katını besleyebilecek miktardayken, sadece ABD’nin bir yıllık gıda israfı Afrika kıtasının bir yıllık gıda üretimine tekabül ediyor.

Gün geçtikçe çığ gibi büyüyen gelişmiş ülkelerdeki gıda israfı, yoksul insanların sağlıklı besleyici ve yeterli gıdaya kavuşmasının önüne aşılmaz duvarlar örüyor.

BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün raporlarında dünyada üretilen yiyeceklerin %14’ünün daha tüketiciye ulaşmadan çöpe gittiği, dünya ölçeğinde israf edilen gıdanın %50’sinin evlerde çöpe atıldığı, her yıl üretilen gıdaların yaklaşık 1,4 milyon tonunun çöpe atıldığı, ekonomik maliyetinin ise 750 milyar dolar civarında olduğu bilgisi yer alıyor. Boston Consulting Group (BCG) tarafından yapılan araştırmalara göre, gıda atığı miktarı bugün olduğu gibi artmaya devam ederse, 2030 yılında gıda israfının dünya ölçeğinde yıllık 2,1 milyar tona çıkacağı ve bu israfın parasal olarak 1,5 trilyon dolara tekabül edeceği tahmin edilmekte.

Dünya genelinde israf edilen gıdayı üretebilmek için 9,6 milyon kilometre kare olan Çin'in yüz ölçümünden daha büyük bir alana ihtiyaç var.

En çok gıda israfı yapan gelişmiş ülkelerden birkaçının gıda kaybı ile bu kayıptan doğan ekonomik maliyet korkunç bir tabloyu gözler önüne seriyor.

Avustralya (Nüfus 25 milyon): Avustralya Çevre Departmanı tarafından yayınlanan bir raporda; 2011’de kişi başı 361 kg gıda israfı olduğu, 2013 yılında ise hane bazında gıda atıklarının ülke ekonomisine maliyetinin 8 milyar doları aştığı bilgisi yer alıyor. (https://www.environment.gov.au/system/files/pages/25e36a8c-3a9c-487c-a9cb-66ec15ba61d0/files/factsheet-food-waste_0.pdf -2016)

Başka bir araştırmada ise, her yıl çöpe atılan 5 milyon tondan fazla yiyeceğin 9.000 Olimpik yüzme havuzunu dolduracak büyüklüğe ulaştığı; her beş alışveriş poşetinden birinin çöpe atılması ile birlikte hane başı yıllık 3.800 doların da çöpe atıldığı; ev çöplerinin % 35'inin gıda atığından oluştuğu; gıda israfının 2030’a kadar Avustralya ekonomisine her yıl 20 milyar dolara mal olacağının tahmin edildiği; 2017’de Avustralya’nın yıllık gıda israfının 8,95 milyar kg olarak gerçekleştiği ve en büyük 9. gıda israf eden ülke olarak listede yerini aldığı belirtiliyor. (2019-Tracking the future of food waste in Australia, Karize De La Cruz-Western Sydney Unv.)

ABD (Nüfus 330 milyon): Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl kişi başı 280 kg civarı gıda israfı gerçekleşiyor. 2017'de ABD’de hane bazında yaklaşık 39,6 milyon tonu yaş gıda olmak üzere ülke bazında yıllık 91 milyar kg toplam gıda israfı gerçekleşmiş. (Statista)
Yapılan araştırmalar Amerika’nın tek başına İngiltere, Almanya, Fransa İtalya ve İsviçre’nin toplamından daha fazla gıdayı çöpe attığını gösteriyor.

İsviçre (Nüfus 8.57 milyon): 2017'de gerçekleşen gıda israfı yaklaşık 2,8 milyon ton, kişi başı yıllık 330 kg önlenebilir gıda atığı tarımsal üretimin % 37'sine eşdeğer. Bu israf kişi başı yıllık 600 İsviçre Frangı ve ülke bazında 5 milyar doların (5 milyar frank) üzerinde bir ekonomik maliyet oluşturuyor. (The Federal Institute of Technology Zurich (ETH Zurich) 2019)

Kanada (Nüfus 37.59 milyon): %63’ü yenilebilir durumda kişi başı yıllık 200 kg'dan fazla gıda çöpe atılıyor. 140 kg civarında yenilebilir durumdaki gıdanın hane başı maliyeti 1100 doların üzerinde. Kanada’nın 2,2 milyon ton önlenebilir evsel gıda atığının maliyeti ise 17 milyar doları aşıyor. Ülke bazında 4,5 milyar kg gıda israf ediliyor. (The National Zero Waste Council, Research on household food waste in Canada-2019):

Kanada’da her gün çöpe atılan bazı gıdaların rakamsal değeri:
2.400.000 patates
1.225.000 elma
1.200.000 domates
1.000.000 bardak süt
 750.000 somun ekmek
 555.000 muz
 450.000 yumurta
Günlük miktarları 365 ile çarptığımızda ortaya çıkan rakam dudak uçuklatacak cinsten.

Fransa (Nüfus 66,99 milyon): Statista’nın yaptığı ankette Fransızların %23'ünün sık sık ekmeği çöpe attığı, % 9'unun ise düzenli olarak et ve balıkları çöpe attığı belirtiliyor. Fransa’da kişi başı gıda israfı yıllık 106 kg. Gıda İsrafı Yasasına rağmen israf edilen 10 milyon ton gıdanın ekonomik maliyeti yıllık 16 milyar Euro.

İngiltere (Nüfus 66,79 milyon): Hükümet tarafından finanse edilen ve kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Wrap, 2007’de ülke bazında yıllık 11,2 milyon ton olan gıda israfının o zamandan bu yana 9,5 milyon tona düştüğü bilgisini paylaşmış 29 Eylül’de. Yine de son bir yılın gıda israfı ile Wembley Stadyumu yaklaşık 20 defa doldurulabilir.

Ayrıca Meksika, Almanya, Finlandiya, İtalya ve Belçika ilk on ülke arasında yerini alıyor. Liste bu şekilde uzayıp gidiyor, ancak ortaya çıkan tablo gerçekten dehşet verici. Ülkeler gıda israfının küresel bir sorun olduğunun altını çizseler de, sorunu çözecek politikaları üretmekte yetersiz kalıyorlar.

Tarım ve Orman Bakanımız Bekir Pakdemirli’nin çeşitli açıklamalarında yer alan bilgilere baktığımızda ülkemizdeki gıda israfı rakamlarının da memnuniyet verici olmadığını görüyoruz.

Türkiye'deki gıda kaybı neredeyse %40 Civarında, üretilen sebze ve meyvelerin %50'sinde kayıp yaşanıyor, günlük olarak 5 milyon civarında ekmek, hizmet sektöründe işletme başına yılda 4,2 ton gıda, 2 bin lt içecek israfı gerçekleşiyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 19 milyon ton gıda çöpe gidiyor, bu miktar üretilen gıdanın neredeyse 5’te 1’ini oluşturuyor. Gıda kaybının sadece % 2’si (10 milyar TL) 360 bin ailenin asgari geçim rakamına, %5’i ise (25 milyar TL) 900 bin ailenin 1 yıllık asgari geçim rakamına eşdeğer.

“…Yiyin, için, fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.” (A‘râf Sûresi, 31)

Fatma Çağıran